De rijke en lange geschiedenis van Antwerpen is weerspiegeld in het waardevolle patrimonium, zowel boven als onder de grond, waar we met recht erg trots op zijn. De relicten vertegenwoordigen een belangrijke culturele, historische, architecturale en sociale waarde, en bepalen de authenticiteit, de eigenheid, de aantrekkingskracht en de beeldkwaliteit van Antwerpen. De stedelijke overheid speelt een belangrijke rol in de vrijwaring zodat ook de toekomstige generaties ervan kunnen blijven genieten.

Vandaag wordt daar evenwel onzorgvuldig mee omgesprongen. Al te vaak wordt de toekomst van gebouwen bepaald door de marktlogica. Nochtans is een vruchtbare samenwerking met de privésector wel degelijk mogelijk. Met de toenemende druk op de beschikbare ruimte en de toekomstige uitdagingen op het vlak van klimaatadaptatie, kunnen enkel meer sluitende lokale instrumenten garanties bieden tot behoud. Met de universitaire onderzoekscentra Centrum voor Stadsgeschiedenis, Erfgoed en Duurzaamheid en de vakgroep Conservatie en Restauratie heeft Antwerpen bovendien alles in huis om zich te ontwikkelen tot een echt kenniscentrum met een goede uitwisseling tussen wetenschap en beleid.

De Stad/AG Vespa vervult een voorbeeldfunctie door in de eerste plaats zelf respectvol om te gaan met het eigen patrimonium. Ze zorgt voor een goed onderhoud en waar nodig voor een zorgvuldige restauratie. Een gepaste, haalbare (her)bestemming op maat van het gebouw vormt een belangrijke voorwaarde voor behoud. Daarbij streeft de Stad/AG Vespa allereerst op een bestendiging van de publieke functie zodat het waardevolle stadspatrimonium maximaal opengesteld en toegankelijk is (en niet enkel te bezichtigen tijdens Open Monumentendag), en op verhuur of erfgoedpacht onder voorwaarden in plaats van verkoop. De Stad/AG Vespa innoveert door coöperatieve vormen van erfgoedontwikkeling te onderzoeken of te ondersteunen.

De basis voor een gedragen erfgoedbeleid is een heldere, transparante, eenduidige en objectieve regelgeving, advies en communicatie, op maat van het gebouw en niet op maat van de markt of de individuele ontwikkelaar. De dienst Monumentenzorg van Stad Antwerpen heeft vandaag te weinig capaciteit om dit hele takenpakket te behartigen. Meer aandacht voor erfgoedparticipatie, erfgoededucatie en sensibilisering is nodig. Digitale brochures informeren (toekomstige) bewoners en eigenaars op een toegankelijke manier over de lokale regelgeving, over wat waardevolle erfgoedelementen en aandachtspunten zijn in hun eigen woning, en documenteren goede praktijkvoorbeelden.

De herinventarisatie van het bouwkundig erfgoed in de verschillende districten is een ander aandachtspunt. De inventarissen gepubliceerd tussen 1976 en 1992 zijn immers verouderd en onvolledig. Het statuut van deze geïnventariseerde relicten geeft echter weinig zekerheid tot behoud. Verschillende gebouwen en interieurs vielen tijdens deze legislatuur ten prooi aan sloop, projectontwikkeling, onoordeelkundige of destructieve ingrepen, of staan vandaag nog steeds onder druk. Dat geldt net zo goed voor de niet-beschermde, vaak waardevolle panden en interieurs in de CHE-zones, waarvoor de bouwcode nochtans de wenselijkheid tot behoud stipuleert. Aangezien het huidige instrumentarium duidelijk geen garanties biedt voor deze categorieën, willen we het bijsturen of aanpassen. In samenspraak met alle betrokkenen zoals de administraties op stedelijk en Vlaams niveau, erfgoedverenigingen, experten en wetenschappelijke instellingen, wordt het CHE-beleid na 20 jaar geëvalueerd in functie van concrete voorstellen.

Restauratieve ingrepen of onderhoud aan deze niet-beschermde gebouwen zijn bovendien financieel niet ondersteund, waardoor de meerkosten volledig bij de eigenaar komen te liggen. De Stad onderzoekt de mogelijkheid tot lokale financiële stimulansen. Eigenaars of gebruikers hebben vaak goede intenties met een beschermd of geïnventariseerd pand maar vinden ook de weg niet naar de juiste (gespecialiseerde) ondersteuning, uitvoerders of aannemers. Daarom zetten we toegankelijk, gespecialiseerd personeel in, bijvoorbeeld in de woonkantoren, naar analogie met de Ecohuisdokter. Zo kan de Dienst Monumentenzorg zich richten op zijn kerntaken.

De Stad speelt een voortrekkersrol in de verduurzaming van haar bouwkundige patrimonium met respect voor de erfgoedwaarden. Ze ontwikkelt hierover een toekomstvisie en expertise en versterkt de samenwerkingsverbanden met de Antwerpse universitaire onderzoeksinstellingen.

Bijzondere aandacht moet uitgaan naar een betere zorg voor de meest waardevolle middeleeuwse historische binnenstad. Volgens de huidige stadsbouwmeester is er nog plek voor 4 woontorens. Voor Groen horen die duidelijk niet thuis in een waardevolle context met Unesco-Werelderfgoed zoals de kathedraal. We bekijken en selecteren gepaste locaties voor hoogbouw beter in een grootstedelijke context.

Het is belangrijk dat buurtbewoners bij openbare onderzoeken op een meer toegankelijke manier de geplande werken kunnen raadplegen en hun opmerkingen en bezwaren kunnen indienen.

Terug naar Overzicht