Deze infopagina biedt uitgebreide technische achtergrond bij het recente Rekenhofrapport over het Oosterweelproject. We focussen hier op details en cijfers die niet aan bod kwamen in onze nieuwsbrief.

Achterliggende financiële constructie

Het financiële model voor Oosterweel bestaat uit drie pijlers:

• Langetermijnleningen (‘project bonds’): Er werd voorzien in project bonds van 5,5 miljard euro. Volgens het Rekenhof is dit bedrag onvoldoende om zelfs de bouwfase volledig af te dekken. Dit veroorzaakt momenteel acute financieringsproblemen.

• Achtergestelde lening Vlaamse overheid: Een achtergestelde lening van 1,2 miljard euro met een uitzonderlijk lange looptijd belast volgens het Rekenhof toekomstige Vlaamse begrotingen langdurig en substantieel.

• Tolinkomsten (2034-2083): De geraamde inkomsten uit tolheffingen bedragen 35,6 miljard euro voor de periode 2034-2083. Dit bedrag is gebaseerd op zeer optimistische voorspellingen over verkeersvolumes en tolprijzen, wat aanzienlijke risico's met zich meebrengt.

Het Rekenhof stelt dat deze financiële constructie kwetsbaar is en onvoldoende robuust om onverwachte tegenvallers op te vangen.

Financiële risico’s uitgelicht

Volgens het Rekenhofrapport wordt de kwetsbaarheid van het financieringsmodel veroorzaakt door:

• Overschatte verkeersprognoses: Het model gaat uit van 87 miljoen jaarlijkse Scheldekruisingen in 2034. Het Rekenhof stelt echter dat het verkeer de laatste jaren eerder stabiliseert door hybride werken en telewerk, waardoor de geraamde inkomsten te optimistisch lijken.

• Onevenwichtige tolverdeling: Meer dan 60% van de tolinkomsten zou gedragen worden door vrachtwagens, terwijl vrachtwagens slechts 16% van het verkeer vertegenwoordigen. Volgens het Rekenhof vormt dit een juridisch risico en mogelijke strijdigheid met Europese regelgeving.

• Te lage inschatting onderhoudskosten: De onderhoudskosten voor de periode 2034-2083 werden recentelijk met 36% naar beneden bijgesteld zonder duidelijke onderbouwing. Bovendien zijn renovatiekosten van oudere infrastructuur zoals de Kennedytunnel en Liefkenshoektunnel niet opgenomen, waardoor er aanzienlijke onverwachte kosten kunnen optreden.

Exogene risico’s onvoldoende afgedekt

Daarnaast wijst het Rekenhofrapport op exogene risico’s die onvoldoende financieel zijn afgedekt:

• PFAS-sanering: Er is minstens 1,3 miljard euro nodig voor PFAS-sanering, waarvoor nog onvoldoende middelen voorzien zijn.

• Wijzigende regelgeving: Dit risico bedraagt 435 miljoen euro, veroorzaakt door mogelijk strengere wetgeving die bijkomende investeringen vereist.

• Andere vervuilingen (zoals asbest): Hiervoor werd 139 miljoen euro geraamd, waarvan financiering onzeker is.

• Kosten voor afvoer propere gronden: Geraamd op 411 miljoen euro, zonder volledige dekking.

• Hogere kwaliteits- en veiligheidseisen: Deze potentiële kosten zijn momenteel nog niet gekwantificeerd, maar kunnen substantieel blijken.

Deze risico’s kunnen, als ze zich manifesteren, aanzienlijke financiële gevolgen hebben die momenteel onvoldoende gedekt zijn door het voorziene financiële model.

Budgettaire onduidelijkheid aanvullende projecten

Naast bovenstaande financiële risico’s signaleert het rapport ook onzekerheid rond de financiering van belangrijke aanvullende projecten:

• Haventracé: Dit essentiële onderdeel van het toekomstverbond heeft geraamde kosten van 4,2 tot 12 miljard euro. Hiervoor is momenteel geen enkele budgettaire dekking voorzien.

• Modal shift-projecten (fiets en openbaar vervoer): Hiervoor is 1 à 1,9 miljard euro nodig. Volgens het Rekenhof ontbreekt een structureel en taakstellend budget, wat leidt tot onzekerheid en vertragingen.

De gebrekkige financiële duidelijkheid rond deze aanvullende projecten bedreigt de integrale uitvoering van het Toekomstverbond en de beoogde leefbaarheidsverbeteringen in Antwerpen.

Conclusie en aanbevelingen van Groen

Gezien deze vaststellingen vraagt Groen dat de Vlaamse regering dringend werk maakt van een aangepast, transparant en gedetailleerd financieel model. Dit model moet realistische verkeersprognoses hanteren, onderhouds- en renovatiekosten correct inschatten en sluitende financiering garanderen voor alle beloofde projecten.

Daarnaast pleit Groen voor bindende afspraken over de financiering van cruciale projecten zoals overkappingen, groene zones, nieuwe tramverbindingen, fietsinfrastructuur en volledige sanering van grondvervuilingen zoals PFAS.

Wil je toekomstige updates ontvangen, schrijf je hier in voor dossierupdates.