Een actieve rol van de stad

• De stad voert een actieve verwervingspolitiek van gronden en krijgt zo gronden die overeenkomstig het woonbeleidsplan goed gelegen zijn in handen. Ook de uitverkoop van het bestaand patrimonium stopt. De stad gebruikt deze percelen voor de realisatie van woningen, waarbij de voordelen van erfpachtformules rechtstreeks terechtkomen bij de bewoners.
• De uitdagingen van het woonbeleid in de stad Antwerpen en de randgemeentes zijn nauw met elkaar verweven. Daarom werken ze samen een sterke en concrete woonbeleidsvisie uit waarbij bepaald wordt waar en hoe er gewoond wordt in de nabije en verre toekomst.
• De stad moet werk maken van een woningtypeplan. Elke nieuwe ontwikkeling moet aantonen dat het type woningen dat gebouwd zal worden hier binnen past. Door middel van een woningtypetoets wordt opgelegd welk type woningen waar gerealiseerd moet worden. De mix van woongroottes en -typologieën wordt bepaald in functie van de effectieve verwachte gezinssamenstellingen volgens de bevolkingsprognoses. Het eenzijdig bouwen van studio’s of éénkamerappartementen in functie van winstmaximalisatie is niet aan de orde. De doelen van het woontypeplan worden verankerd in rechtsgeldige instrumenten zoals een ruimtelijk uitvoeringsplan of een bouwverordening.
• Er is een substantieel bijkomend aanbod nodig van betaalbare kwalitatieve private huurwoningen. Op stadsgronden zorgt AG Vespa, naast het prioritair aandeel sociaal wonen, ook voor een bijkomend aanbod budgethuurwoningen.
• We herzien de investeringsprioriteiten van AG Vespa. De absolute prioriteit wordt betaalbaar en kwalitatief wonen. Sociaal wonen, budgethuur en andere betaalbare woonconcepten zoals coöperatief wonen en community land trusts krijgen de volle aandacht. De nieuwe rol van AG Vespa vertaalt zich in zijn nieuwe naam: AG Vastgoed en Sociale Projecten Antwerpen.
• Het Vlaamse subsidiemodel voor ontwikkelaars van geconventioneerd verhuren kan voor een bijkomend aanbod budgethuurwoningen zorgen. We willen dat de voordelen van deze budgethuur ten goede komen aan hen die dit het meest nodig hebben. Daarvoor maken we een lokaal reglement zodat deze huurwoningen worden toegewezen aan de lage middeninkomens.
• De Vlaamse huursubsidie en huurpremies maken de private huurmarkt betaalbaar, maar er zijn te weinig mensen die ze ook effectief ontvangen. We onderzoeken of en hoe een automatische toekenning mogelijk is en proberen in afwachting via gerichte informatie-initiatieven te zorgen dat de gezinnen die er recht op hebben, ze ook effectief krijgen.
• We onderzoeken de mogelijkheid voor de algemene invoering van een huurprijsplafond en/of richthuurprijzen (afhankelijk van de kwaliteit en de grootte van de woning). Meer specifiek onderzoeken we de mogelijkheid om een huurprijsplafond en/of richthuurprijzen in te voeren voor een bepaald aandeel (bescheiden) woningen in een nieuwe ontwikkeling.
• We grijpen in op stedenbouwkundige instrumenten (o.a. de bouwcode) om een breed en gepast woonaanbod te realiseren. Daarbij zorgen we voor meer kansen voor gezinsvriendelijke woningen. We onderzoeken hoe we nieuwe vormen van samenhuizen een plek kunnen geven zonder dat grote gezinnen nog meer onder druk komen te staan in hun zoektocht naar een gepaste en betaalbare woning.
• We voeren een actief leegstands- en woonkwaliteitsbeleid. Leegstandscoaches leiden eigenaars toe naar de juiste hulp om hun pand aan te pakken. We voeren zeer proactieve controles op leegstand in, zodat het leegstandsregister een correcte weergave is van de leegstand. We verhogen belastingen op leegstand en verwaarlozing. Progressieve leegstandsbelastingen zetten eigenaars aan om de woningen snel weer op de woonmarkt te brengen. Huizen die lang leegstaan en die niet in een renovatietraject willen stappen, worden via sociaal beheer tijdelijk door de stad overgenomen. De stad renoveert dan de woning en verhuurt die sociaal via de woonmaatschappij Woonhaven Antwerpen, tot de kosten van de overname zijn terugverdiend.
• In Antwerpen zijn er op de private woonmarkt 18.000 tot 32.000 ‘tweede verblijven’ of ‘woningen zonder inschrijving’; dat zijn woningen die niet voor wonen beschikbaar zijn. De stad heeft geen register of overzicht van waartoe deze woningen wel gebruikt worden. Er bestaat een specifieke belasting voor, maar die is laag en wordt amper geïnd. De stad voert een stadsbreed onderzoek naar het exacte gebruik van tweede verblijven en woningen zonder inschrijving, stapt daarna over naar een register met continue monitoring en werkt op basis van het onderzoek een beleid uit dat deze woningen maximaal op de woningmarkt brengt. We verhogen de belasting op tweede verblijven en woningen zonder inschrijving en zorgen voor een maximale inning van deze belastingen.
• We werken een actief aankoopbeleid uit via de toepassing van een recht van voorkeur, waarmee sociale huisvestingsmaatschappijen én steden een grondreserve kunnen opbouwen om bijkomende sociale en betaalbare woningen te realiseren.
• Het verhuren van woningen en appartementen zonder hotelvergunning via platformen zoals AirBnb mag maximaal 60 dagen per jaar. De stad treedt op als die adressen doorlopend voor zeer korte tijd verhuurd worden, en dus de regels overtreden worden, waardoor ze niet beschikbaar zijn voor permanente verhuur of als koopwoning.
• Alle nieuw te ontwikkelen wijken in stad en rand worden ontwikkeld als sociale ecowijken: sociaal, klimaatneutraal, groen en autoluw. Ze zijn maximaal gericht op voetgangers, fietsers en gebruikers van openbaar vervoer en uitgerust met multifunctionele publieke gebouwen. Ze kiezen ook bewust voor een goede mix van generaties, met oog voor woonzorgbehoeften en andere welzijnsfuncties.

Nieuwe woonvormen voor kopers en huurders

Conservatief woonbeleid heeft wonen onbetaalbaar gemaakt. We moeten ingrijpen om woningen betaalbaarder te maken voor zowel starters als huurders. In Antwerpen streven we naar een mix van eigenwoningbezit, sociale en private huurwoningen, en innovatieve woonmodellen zoals coöperatief wonen.

• In een wooncoöperatie worden de bewoners geen eigenaar van hun woning, maar worden ze mede-eigenaar van een coöperatieve vennootschap. Ze verwerven een aandeel binnen de wooncoöperatie en krijgen in ruil een levenslang woonrecht. De rol van de stad ligt in het verkopen of verpachten van gronden voor redelijke prijzen aan de coöperaties, en het creëren van een verwelkomende regelgevende omgeving voor deze woonvorm. Binnen zo’n coöperatie kan ook een woning voor sociale verhuur worden opgenomen.
• Ook community land trusts (CLT) bieden kansen om de toegang tot een eigen woning te vergroten, zonder dat overheden met eenmalige steun de grondpositie uit handen geven. Bij CLT koopt of huurt de burger een woning maar blijft de grond in collectieve eigendom. De bewoners zijn dus geen eigenaar van de grond waarop de woning staat waardoor die woningen betaalbaarder zijn voor mensen met een beperkter inkomen. We zorgen ervoor dat de stad Antwerpen mee aan de kar trekt voor de oprichting van vijf CLT’s verspreid over de stad en rand tegen 2030.
• We starten een proefproject met tiny houses/containerwoningen voor daklozen, binnen de visie van housing first.
• Woonboten vormen mee de charme van onze stadshaven, maar werden helaas voor een stuk door de stad verdreven. De stad ontwikkelt een vernieuwd woonbotenbeleid, waarbij de huidige eigenaars van woonboten tegen aanvaardbare vergoedingen in de Antwerpse haven kunnen blijven, maar ook nieuwe woonboten in Antwerpen een thuishaven kunnen vinden.
• De stad erkent en faciliteert mensen die ervoor kiezen om in woonwagens te wonen en zorgt voor kwaliteitsvolle woonwagenterreinen.
• We richten een regionaal praktijkgericht kennis- en ondersteuningscentrum op voor wonen, welzijn en zorg in samenwerking met de UA. Dit centrum zorgt voor actieve ondersteuning bij het opzetten van nieuwe collectieve woonvormen met een zorgaspect. We connecteren met gelijkaardige initiatieven zoals het Kenniscentrum Welzijn, Wonen, Zorg vzw in Brussel en Samenhuizen vzw. We vormen een netwerk met hen maar houden de focus op de concrete ondersteuning in de Antwerpse regio.
• Mensen die collectief willen wonen, mogen daarin niet ontmoedigd worden door te veel regeltjes die geschreven zijn op maat van de klassieke gezinswoning. Collectief wonen is voor steeds meer mensen een goede formule om meer comfort te hebben voor een betaalbare prijs. Door meer te delen, krijgen we meer kwaliteitsvolle woningen op minder ruimte. We ijveren bij bovenlokale besturen om de regelgeving hiertoe aan te passen, door bijvoorbeeld aparte adressen mogelijk te maken en fiscale en financiële drempels weg te werken.

Discriminatie en uitsluiting uit de woonmarkt helpen

Discriminatie op de woningmarkt is wijdverspreid. Antwerpen moet garanderen dat iedereen, zonder onderscheid, een woning kan vinden. De stad pakt discriminatie aan met informerende, sensibiliserende en sanctionerende maatregelen.

• De stad informeert makelaars en verhuurders over de definitie en gevolgen van discriminatie.
• We zetten in op de ondertekening van een antidiscriminatiecharter door makelaars en verhuurders. Gekoppeld aan het Conformiteitslabel rond de kwaliteitseisen van een woning vraagt de stad als bijkomende voorwaarde om ook dat antidiscriminatiecharter te ondertekenen.
• We strijden tegen discriminatie op de huisvestingsmarkt met praktijktesten en de mogelijkheid om juridisch te vervolgen. We ondersteunen deze procedure als stad ook financieel. We willen dat er tegen professionele makelaars en werkgevers die blijven discrimineren effectief een burgerrechtelijke procedure wordt opgestart.
• De stad brengt huurders en verhuurders actief samen om mee vorm te geven aan deze maatregelen.

Verbetering woonkwaliteit en energiezuinigheid

Onze woningen zijn een van de meest energieverslindende in Europa, met de hoogste energiekosten voor de meest kwetsbare inwoners. Klimaat- en sociaal beleid moeten hand in hand gaan om energiearmoede te verminderen. We willen Antwerpen voorloper maken in de sociale energierevolutie door een renovatiesprint in te zetten die energiekosten verlaagt en uitstoot vermindert. We vragen Vlaanderen om een uniform beleidskader, expertise en extra middelen voor begeleiding. Professionele actoren, lokale klimaatteams en burgercoöperaties zullen worden ingeschakeld voor de uitvoering.

• We zetten in op ambitieuze energierenovaties van zo veel mogelijk woningen, zodat gezinnen hun energiekost drastisch zien dalen. Om deze renovaties voor iedereen betaalbaar te maken, kan de stad mensen met beperkte middelen extra financieel ondersteunen door bijvoorbeeld renteloze leningen aan te bieden, die zich terugbetalen dankzij de lagere energiekost. Via een coöperatief rollend fonds voeren we een aanklampend beleid: we brengen de grootste woon- en renovatienoden in kaart en kiezen bij voorkeur voor een collectieve aanpak van renovaties, op wijk-, buurt-, straat- of bouwblokniveau. We werken met renovatieteams die kwetsbare doelgroepen aanspreken en dan hun renovatie in goede banen leiden. Deze renovatieteams worden in samenwerking met sociale economieprojecten opgezet.

• Het Ecohuis wordt hét aanspreekpunt voor al de noodzakelijke renovaties die Antwerpenaren willen ondernemen, zowel voor energie als gezondheid. Dit betekent dus ook de aanpak van oververhitting, vocht, schimmel, elektriciteit … We geven hun voldoende personeel en middelen zodat ze nog meer mensen kunnen helpen om hun energiefactuur onder controle te krijgen en gezinnen intens kunnen begeleiden bij diepgaande renovatietrajecten.

• Veel Antwerpenaars kunnen ook met de bestaande steun dure renovaties niet afbetalen. De stad kan samen met Fluvius mensen met beperkte middelen helpen door geld voor energie-investeringen te pre-financieren, langer lopende leningen mogelijk te maken en hen zoveel mogelijk te begeleiden. De stad kan eigen premies voor renovatie in die zin tegelijk aanpassen en uitbreiden. 

• Voor de meest kwetsbare eigenaars werkt het EcoHuis samen met de Lokale Adviescommissie, die beslist over afsluiten en heraansluiten van elektriciteit, aardgas en water.

• Het Ecohuis krijgt versterking om in te zetten op de begeleiding van verenigingen van mede-eigenaars in appartementsblokken en op collectieve renovatieprojecten op niveau van een bouwblok of een wijk. We ondersteunen huurders om daarover met de eigenaars in gesprek te gaan. De stad voorziet ook in extra middelen voor de opmaak van plannen zoals nu al voor appartementsgebouwen.

• We voorzien renovatiesubsidies voor bescheiden huurwoningen met slechte isolatiewaarden, op voorwaarde dat ze na de renovatie een huurprijsplafond of richthuurprijs respecteren.

• Om kwetsbare gezinnen uit energiearmoede te halen zetten we in op een tweesporenbeleid. Naast de financiële en praktische ondersteuning van mensen die problemen hebben om hun energierekening te betalen, zetten we prioritair in op het voorkomen van hoge energiefacturen. Dat doen we via de invoering van sociale leasing van grote huishoudtoestellen en vooral met de focus op energiezuinige sociale huisvesting, huurwoningen, appartementen en noodkoopwoningen.

• We maken het conformiteitsattest voor nieuwe verhuur verplicht voor woningen ouder dan 30 jaar en trekken dit stapsgewijs op naar 20 jaar tegen 2030. Dat biedt de potentiële huurder een belangrijke meerwaarde.