De mogelijke komst van een tweede vestiging van Ikea vlak bij het Antwerpse stadscentrum  opent de discussie naar de plaats van grootschalige winkelketens in verstedelijkt gebied. Levert veel jobs op is het argument dat voorstanders graag naar voor schuiven. Vierhonderd vijftig, maakt Antwerps schepen van Stadsontwikkeling Rob Van de Velde (N-VA) zich in het geval van Ikea sterk. Ikea zelf doet liever geen harde uitspraken over jobcreatie. Maar geeft wel mee dat een nieuwe vestiging al snel goed is voor zo'n driehonderd extra banen.  De quick-win van nieuwe banen doet vergeten dat grote ketens een bedreiging vormen voor de kleinere middenstand rondom. De Havanasite op de Luchtbal ligt op een boogscheut van het centrum van Ekeren. Ook de Merksemse Bredabaan, van oudsher een plek met een ruim aanbod aan kleine en middelgrote detailhandel, bevindt zich op minder dan 10 minuten rijden. Ikea vist in dezelfde consumentenvijver. Maar de Zweedse meubelgigant heeft wel drie grote punten voor op zijn concurrenten in de nabije omgeving: prijs, een immens aanbod geconcentreerd op één plek, en voldoende parkeergelegenheid. Een Ikea op de Luchtbal betekent de teloorgang van een veelvoud aan concurrerende zaken in de districtskernen rondom. 

Het Antwerpse stadsbestuur denkt op korte termijn. Het ontbreekt aan een globale visie op de plaats van grote ketens in de stad. In Antwerpen zitten er meerdere grote winkelprojecten in de pijplijn. Aan de Boomse Steenweg, aan de Noorderlaan ter hoogte van Metropolis, aan de Rijnkaai, aan Keizershoek en nu dus ook aan de Havanasite. Al die projecten komen op ons bord als de tijd er rijp voor is redeneert schepen Van de Velde. De impact ervan, zowel qua verkeerstoename, , als qua concurrentie met bestaande winkelstraten, zullen dan ook maar case per case worden onderzocht.  No worries dus. De komst van een nieuwe Ikea aan de Noorderlaan  betekent trouwens een 'verlichting' van de druk op de vestiging aan de Boomsesteenweg, voegt de schepen eraan toe. Alsof Ikea een nieuwe vestiging zou bouwen enkel en alleen voor het comfort van zijn huidige klantenbestand. Laten we niet naïef zijn. Ikea wil méér klanten naar Antwerpen lokken, anders investeert het geen euro. Deze week maakte het trouwens bekend dat het zijn omzet in Vlaanderen wil verdubbelen.

Waarom springen we toch zo stiefmoederlijk om met onze traditionele winkelkernen? De Bredabaan is een perfecte locatie om te reboosten tot een hippe meubel- en winkelstraat. Ze herbergt een grote hoeveelheid aan middelgrote showrooms. Via de korte keten kunnen leveringen eenvoudig aan huis en is er geen nood aan de komst van megaparkings die een grote hoeveelheid consumenten ? lees auto's ? aanzuigen richting stad. Het stimuleren van compacte handelskernen en winkelstraten is een troef én een wapen tegen het weglekken van vitale economische functies uit de stad. De nabijheid van wonen, werken én winkelen blijkt bovendien een zeer efficiënt middel tegen leegstand.

Investeren in kleine, bloeiende handelskernen, impliceert ook het ontmoedigen van shoppingcentra buiten de kernen en buiten de stad. Opmerkelijk is dat ook Ikea beseft dat de toekomst ligt in kleinere winkels, dicht bij de mensen.  Zo opende het onlangs een nieuwe, kleinere winkel in het centrum van Hamburg. Het wil daarmee een breder publiek bereiken en verwacht dat meer dan de helft van de cliënten met de fiets of het openbaar vervoer naar de winkel komt. Om helemaal in te spelen op de stedelingen zonder wagen stelt het gratis fietsen en bakfietsen ter beschikking om de aankopen te vervoeren. Ook in Antwerpen, Brussel en Gent zijn er voorzichtige plannen in die richting.

Dit besef mag dan misschien wel zijn doorgedrongen bij Ikea zelf, zolang het hierin niet wordt gestimuleerd door het Antwerps bestuur, hinkt het voort op het aloude succesrecept: grote baanwinkels met veel parking aan de rand van de stad, goed zichtbaar vanaf de grote doorgangswegen. Willen we van Antwerpen een toekomstgerichte stad maken, dan mogen we niet langer vasthouden aan dergelijke concepten uit het verleden. Ik daag het stadsbestuur daarom graag uit om samen met Ikea het idee van een 'urban Ikea' verder te ontwikkelen. Een idee dat in plaats van een bedreiging een motor kan zijn voor de ontwikkeling van wijkgerichte winkelcentra. 

Joris Giebens, gemeenteraadslid Groen Antwerpen