"Het is schandalig dat het openbaar onderzoek over de verlenging van de vergunning van de verbrandingsoven pal in het midden van de vakantieperiode loopt."

Groen Antwerpen is niet te spreken over de aanvraag van ISVAG tot verlenging van de vergunning van de huidige verbrandingsoven. "Het is schandalig dat het openbaar onderzoek over de verlenging van de vergunning van de verbrandingsoven pal in het midden van de vakantieperiode loopt. Op deze manier is inspraak van de bevolking over zo'n belangrijk dossier niet mogelijk. Op de infovergadering van 2 augustus waren slechts 4 mensen aanwezig.", zo zegt Ilse van Dienderen, gemeenteraadslid.

Ten gronde is Groen Antwerpen van mening dat de verbrandingsoven ontoelaatbaar is op de huidige lokatie. Deze is middenin woongebied gelegen en wordt ontsloten via de overbelaste A12. Van duurzaam transport kan er dus op deze lokatie geen sprake zijn. "De exploitatie van de oven genereert niet minder dan 3.238 vrachtwagenbewegingen per jaar, dat betekent gemiddeld bijna 13 vrachtwagenbewegingen per werkdag. Dergelijke aanzienlijke verkeersbelasting gaat uiteraard recht evenredig gepaard met een stijging van NOx‐emissies, dus (nog) slechtere luchtkwaliteit" (bron: project-MER).

Dat ISVAG het aandurft een verlenging van 20 jaar aan te vragen, getuigt van een onbegrensde arrogantie van het bestuur. "ISVAG is zich ten volle bewust van haar omstreden lokatie en toch permitteert het zich een vergunning van 20 jaar aan te vragen. Dat is veel te lang. Onaanvaardbaar voor ons. De huidige lokatie is hiervoor niet geschikt."

ISVAG geeft hiervoor o.a. als reden dat toekomstige investeringen moeten kunnen afgeschreven worden. Meteen nog een punt van onze kritiek: het dossier bevat géén kosten-batenanalyse, nochtans verplicht voor dit type installaties. Dus of een verlenging van de vergunning kostenefficiënter is dan iets anders - bv. een nieuwe installatie in de haven -, dat kan de minister op basis van dit dossier niet afwegen.

Een van de maatregelen die ISVAG wil nemen is de uitkoppeling van warmte voor warmtenetten. Groen is absoluut voorstander van warmtenetten als alternatieve bron voor verwarming. Maar... het is veel zinvoller om de hoogwaardige stoom die vrijkomt bij afvalverbranding in te zetten onder de vorm van processtoom aan de havenchemie om vervolgens de restwarmte van die havenchemie via warmtenetten te gebruiken voor gebouwenverwarming (een zgn. warmtecascade). Een lokatie in de haven is dan veel logischer voor Groen. Deze investeringen nu doen, zonder eerst alternatieven te onderzoeken, is slecht bestuur. Ilse van Dienderen: "We vrezen we een 'lock-in': de oven zal in de toekomst moeten blijven draaien, om voldoende warmte aan te leveren voor het warmtenet. Terwijl het de bedoeling is afval te voorkomen steeds minder afval te verbranden. In de studie van de stad Antwerpen, de zgn. request-for-information (RFI), worden alternatieven voor levering van warmte aangereikt: Umicore en de RWZI's van Aartselaar en Nieuw-Zuid. Dus alternatieven voor warmteproductie zijn er. Alleen worden ze in de huidige aanvraag niet onderzocht." 

Antwerpen op de kaart zetten van de circulaire economie, in woorden een nobele betrachting van dit stadsbestuur. Dan moet er meer afval gesorteerd en voorkomen worden. De stad is een slechte leerling – men heeft de teugels steeds meer gelost en de hoeveelheid restafval is gestegen in plaats van gedaald. De stad Antwerpen laat enorm veel kansen liggen om de afvalinzameling te verbeteren en selectiever te maken. Door de bestaande oven 20 jaar te laten doorwerken, wordt in feite gekozen voor de status quo en wordt een rem gezet op noodzakelijke inspanningen om afval te voorkomen, opnieuw te gebruiken, te recycleren of op te waarderen. 

De oven blijft gezondheidsrisico's met zich meebrengen - vooral voor de bewoners in de omliggende woonwijken: slechte luchtkwaliteit t.g.v. de NOx-uitstoot, de zware metalen die vrijkomen bij de verbranding van afval verdwijnen niet, hoe efficiënt dit ook gebeurt. "PFAS is totaal afwezig in het aanvraagdossier. Nochtans bevat huishoudelijk afval ook heel wat bronnen van PFAS: bakpapier, pizzadozen, cosmetica, Een nieuwe oven zou op deze plek niet vergund geraken (zie ook de uitspraak van de Raad voor Vergunningsbetwistingen)."

De Vlaamse regering heeft de mond vol van haar stikstofbeleid: welnu, deze oven stoot stikstof uit en doet dus de depositie van stikstof op aanwezige natuurgebieden toenemen. Fort 7 (habitatrichtlijngebied), Kleidaal, Neerland, de vallei van de Grote Struisbeek,en verderop de Schelde, allemaal waardevolle natuur die kreunt onder een teveel aan stikstof.

Voor Groen Antwerpen zijn dit redenen genoeg om een bezwaar in te dienen tegen de verlenging van de vergunning van de verbrandingsoven. Dat kan nog tot zaterdag 13 augustus. Het college heeft nog tijd tot 31 augustus. "Het is ontoelaatbaar dat de ISVAG-verbrandingsoven nog 20 jaar op de huidige lokatie operationeel blijft. De alternatieven zijn er, dat komt duidelijk uit de studie van de stad. We roepen dan ook dit stadsbestuur op consequent te zijn met haar eigen studie en een negatief advies te geven over deze verlengingsaanvraag. De stad moet dringend haar eigen afvalbeleid bijsturen: het restafval moet naar beneden en daar zien we dit bestuur hoegenaamd géén actie voor ondernemen."

-----

Het bezwaarschrift

Ondergetekenden, mandatarissen van Groen Antwerpen, wensen bij deze onderstaande bezwaren te laten gelden met betrekking tot:
de omgevingsvergunningsvergunningsaanvraag van OV Intercommunale voor Slib‐ en Vuilverwijdering van Antwerpse Gemeenten, afgekort als ISVAG, voor het verder exploiteren na verandering en uitbreiding van de afvalwerkingsinstallatie en de uitbouw van een warmtenet gelegen te 2610 Antwerpen, Boomsesteenweg 1000

 Graag delen wij u hierbij onze bezwaren mee op hoofdlijnen bij de aanvraag tot nieuwe vergunning voor de Isvag verbrandingsoven te Wilrijk.

Een groot aantal bezwaren die vroeger werden ingediend tegen de verlenging van de bestaande installatie en tegen een nieuwe installatie op dezelfde plaats, blijven o.i. onverkort van kracht.

1. De nieuwe vergunningsaanvraag komt er nadat een eerdere aanvraag werd gedaan voor een beperkte verlenging van de vergunningstermijn voor de huidige verbrandingsoven en tegelijk een vergunning werd aangevraagd voor een geheel nieuwe verbrandingsoven. De Isvag-directie zelf gaf daar mee in feite aan dat een nieuwe installatie nodig was en dat verder werken met de bestaande oven voor hen op langere termijn geen optie was.

Nu de vergunning voor een geheel nieuwe oven geweigerd werd, vallen ze toch terug op het scenario van een verlenging van de bestaande oven, maar dat niet voor korte tijd, maar ineens voor 20 jaar. Het feit dat het dan niet gaat om een “omgevingsvergunning voor onbepaalde duur”, een zgn. “eeuwigdurende vergunning”, is weinig geruststellend. De Isvag-directie spreekt in haar Versterkingsnota van 1/7/2022 in dit verband terecht van een perceptieprobleem. Maar blijkbaar beseft men niet dat ook een nieuwe omgevingsvergunning voor 20 jaar bij veel omwonenden even zeer negatief zal ontvangen worden. Twintig jaar is ook een hele tijd. Voor velen zal dit ook al overkomen als een eeuwigheid. En dat voor een verbrandingsoven die al actief is sinds 1976 en die in het verleden al veel controverse opwekte en veel verontreiniging veroorzaakte in de wijken Neerland (Wilrijk) en Ysselaer (Aartselaar).

2. Het is dan logischer de bestaande oven voor korte duur te verlengen en intussentijd echt werk te maken van een zoektocht naar een alternatieve locatie en eventueel ook een alternatieve technologie voor een energiecentrale die werkt op afval. Op basis van het RFI (request for information)-onderzoek dat de stad Antwerpen liet uitvoeren, weten we dat er wel degelijk belangstelling is voor een alternatieve uitbating en dan eerder in het havengebied.

3. De Raad voor Vergunningsbetwistingen heeft op 21 april 2022 met ref.nr RvVb-A-2122- 0670 de ministeriële beslissing met ref. nr. OMV/2017007490 van 10 april 2020 vernietigd wegens een schending van de hoorplicht, omdat hiermee een algemeen beginsel van behoorlijk bestuur geschonden werd. In de nieuwe vergunningsprocedure werd een openbaar onderzoek ingelast, maar wel in volle vakantieperiode : van 15 juli tot 13 augustus. En dat voor een besluitvorming met een dergelijke langlopende moeilijke voorgeschiedenis. Op de digitale informatiezitting van 2 augustus waren volgens het verslag slechts 4 mensen aanwezig. Op deze wijze maakt men een karikatuur van wat een gedegen raadpleging van de bevolking moest zijn.

4. De Isvag-directie verwijst in haar Versterkingsnota terecht naar de gespannen geopolitieke situatie en de groeiende onzekerheid op vlak van de energiebevoorrading. Maar dat is een reden te meer om de meest energie-efficiënte oplossing te kiezen voor een energiecentrale op basis van afval. De hoogwaardige stoom die vrijkomt bij afvalverbranding kun je beter onder de vorm van processtoom leveren aan de havenchemie om vervolgens de restwarmte van die havenchemie via warmtenetten te gebruiken voor gebouwenverwarming (een zgn. warmtecascade). Een locatie in de haven is dan veel logischer.

5. Door in de Versterkingsnota de uitbreiding van het warmtenet richting Nieuw Zuid en richting UA-campus expliciet te koppelden aan de vergunningsaanvraag voor de verlenging van de uitbating van de verbrandingsoven, wordt in de feiten een lock-in gecreëerd. De oven zal in de toekomst moeten blijven draaien, om voldoende warmte aan te leveren voor het warmtenet. Terwijl het de bedoeling is afval te voorkomen steeds minder afval te verbranden. Het warmtenet op Antwerpen Zuid zou ook beroep kunnen doen op andere bronnen van restwarmte, bijv. restwarmte van Umicore. In feite moest een kosten-baten-analyse gemaakt worden i.v.m. de afname van restwarmte. Misschien zou dan blijken dat de Isvag-oven niet de beste keuze is. Er werden inderdaad al intentie-overeenkomsten afgesloten, o.m. tussen de stad, warmte@vlaanderen CVBA en ISVAG over het leveren van restwarmte, en dat nog voordat één vergunning voor de nieuwe oven werd goedgekeurd. In feite trachtte men zo voldongen feiten te creëren. Deze overeenkomsten worden nu zonder meer overgezet op de bestaande oven die dan langer moet open blijven.

Het lijkt Groen Antwerpen relevant om te verwijzen naar de argumenten van de GOVC bij de vorige vergunningsaanvraag. De GOVC oordeelde onder meer dat de aanleg van een warmtenet haaks staat op de basisbeginselen van de stedenbouwkundige wetgeving ter zake.

Het advies luidde als volgt:
“Overwegende dat vanuit stedenbouwkundig oogpunt kan gesteld worden dat, gelet op artikel 1.1.4 van de VCRO, het niet opportuun is om de aanleg van een nieuw warmtenet reeds te vergunnen;
(…) dat het nu reeds toestaan van het warmtenet een voorafname zou betekenen op de procedure tot oprichting van de nieuwe verbrandingsinstallatie;
(…) overwegende dat er bedenkingen zijn bij het bedrag van de investering van het warmtenet versus de termijn van 4 jaar vooropgesteld in het dossier;
(…) dat de aanleg van een warmtenet vanuit het oogpunt van duurzame energie een waardevolle investering kan zijn; dat het op dit ogenblik echter niet duidelijk is dat het voorgestelde tracé de meest optimale, planmatige invulling van het gebied garandeert;
Overwegende dat de uitbouw van het warmtenet zoals voorgesteld mogelijke toekomstige ontwikkelingen hypothekeert omdat het onderzoek van een aantal lokalisatiealternatieven uitsluit;
(…) “overwegende dat het aangewezen is dat eerst de vergunning voor de nieuwe oven wordt aangevraagd vooraleer dat de hernieuwing en het warmtenet gekoppeld aan deze bestaand installatie wordt beoordeeld;
(…) Overwegende dat gezien de aanleg van een warmtenet niet kan worden aanvaard en dan ook geen sprake is van een belangrijke investering en bijgevolg ook de vroegtijdige hernieuwing niet kan worden toegestaan.”

6. Vlaanderen en Antwerpen trekken de kaart van de circulaire economie. Dan moet er meer afval gesorteerd en voorkomen worden. De stad Antwerpen is een slechte leerling – men heeft de teugels steeds meer gelost en de hoeveelheid restafval is gestegen in plaats van gedaald. De stad Antwerpen laat enorm veel kansen liggen om de afvalinzameling te verbeteren en selectiever te maken. Door de bestaande oven 20 jaar te laten doorwerken, wordt in feite gekozen voor de status quo en wordt een rem gezet op noodzakelijke inspanningen om afval te voorkomen, opnieuw te gebruiken, te recycleren of op te waarderen. Afval zou een grondstof moeten zijn. Dat is ook de geest van de nieuwe Europese richtlijn rond circulaire economie.

7. Op Vlaams niveau is er volgens OVAM een overcapaciteit aan verbrandingsovens van meer dan 200.000 ton. Dit blijkt uit het rapport van de OVAM “tarieven en capaciteiten voor storten en verbranden ‐ actualisatie tot 2020”. Actuele afvalverbrandingscapaciteit bedraagt 2.335.000 ton; gemiddelde aanbod (2017‐2020) is 2 107 269 ton. De overcapaciteit bedraagt dus 227.731 ton. We moeten dus eerder capaciteit afbouwen, dan bijbouwen. In de Versterkingsnota wordt dat bestreden. Als we voluit de circulaire kaart willen trekken, moet de eindverwerkingscapaciteit zo krap mogelijk gehouden worden. Ook in onze buurlanden (Nederland - -Duitsland) is er te veel capaciteit aanwezig. In het Vlaams regeerakkoord is opgenomen dat men streeft naar een gefaseerde afbouw van afvalverbranding.

8. Milieu/gezondheid : de zware metalen die vrijkomen bij de verbranding van afval verdwijnen niet, hoe efficiënt dit ook gebeurt.  Ze komen bovenop de vervuiling die al in de bodem zit. Hierdoor neemt de globale milieubelasting almaar toe. De omwonenden krijgen al jaren de belofte dat er een andere locatie zou komen voor de verbrandingsoven. Een nieuwe installatie te midden van woonwijken zou vandaag geen vergunning meer krijgen.

9. Milieu/gezondheid II. Afvalverbranding is geen toverformule. Een afvaloven zet 100kg onschadelijk afval om in 20kg toxisch afval (20%)(roosterassen, vliegassen, mouwfilters, dioxine, PCB-filters enz...). Die gevaarlijke stoffen worden niet meer door de schouw geblazen, ze worden "afgevangen" en.... gestort. We weten dat de generaties na ons, ooit iets zullen moeten aanvangen met die gigantische storten verbrandingsassen maar wij schuiven het probleem en de factuur door. Afval verdwijnt niet door het te verbranden, we creëren toxisch afval.

10. Milieu en gezondheid III: PFAS. Dit is een grote lacune in het ingediende dossier. Het Project‐MER noch de versterkingsnota doen uitspraken. Recent werd voor de afvalverbrandingsinstallatie INDAVER een PFAS‐uitstoot limiet opgelegd. Het is aannemelijk dat PFAS ook aanwezig is in het huishoudelijk afval: PFAS is aanwezig in bakpapier, pizzadozen, behandeld textiel, cosmetica, regenkleding, waterafstotende oppervlaktebehandeling. 

11. Er is bij het beleid bijzondere aandacht voor de uitstoot van stikstof (cf. de Stikstofnota van de Vlaamse Regering). De huidige verbrandingsoven heeft een (aanzienlijk) negatieve invloed op luchtkwaliteit en aspect mens-gezondheid (Versterkingsnota - Bijlage 3: lmpact ISVAG op lucht en gezondheid/mens - p13). Daar staat letterlijk : Beoordeling luchtkwaliteit: Ter hoogte van de bewoning dichtst bij het projectgebied gelegen wordt een negatieve impact op de luchtkwaliteit berekend (impactscore -2). Beoordeling mens-gezondheid: Ter hoogte van de bewoning dichtst bij het projectgebied gelegen wordt een aanzienlijk negatieve impact op de gezondheid van de mens berekend (impactscore -3). Isvag stelt een gefaseerde aanpak voor om hieraan te verhelpen : de jaargemiddelde emissiegrenswaarde voor NOx bedraagt 120 mg/Nm³ tot en met 31 december2023. Vanaf 1 januari 2024 bedraagt deze 100 mg/Nm³. Binnen een termijn van 4 jaar na goedkeuring van de gekozen reductietechniek(en) is de verbetering van deNOx gerealiseerd en geldt een jaargemiddelde grenswaarde van 60 mg/Nm³ en een streefwaarde van 40 mg/Nm³. Isvag liet daartoe een haalbaarheidsstudie uitvoeren naar de installatie van een katalytische NOx-reductie (SCR). Het gaat natuurlijk om de aanpassing van een bestaande installatie, niet om een nieuwe installatie (zie punt 1). In de feiten zal er nog jaren te veel stikstofoxide uitgestoten worden. Wat maatschappelijk zeer gevoelig ligt, gezien de grote inspanningen die momenteel verwacht worden in andere sectoren (bijv. de landbouw).

De verbrandingsoven ligt in een ecologisch kwetsbare omgeving die erg gevoelig is t.a.v. stikstofuitstoot. De beschermde natuurgebieden, die elk een belangrijke biodiversiteitswaarde bezitten, zijn:

• Ten noorden ligt het domein ‘Fort 7’ dat deel uit maakt van de historische fortengordels rond
  Antwerpen die erkend zijn als natuurreservaat en Habitatrichtlijngebied.
• In het noordoosten ligt het natuurreservaat “Groen Neerland”.

• Ten zuiden van de site loopt de ‘Grote Struisbeek’ en ligt het kasteeldomein ‘Cleydael’ met bossen errond. Samen vormt deze natuur het VEN‐gebied, ‘het Kleidaal’. Daar waar de rivier verder langs het kasteel en het golfterrein Cleydael loopt, wordt de natuur beschreven als natuurverwervingsgebied.

• Verder ten zuiden liggen in het verlengde de boscomplexen Kleidaal en Kerkeneinde.
• Ten westen ligt het kasteeldomein Klaverblad, ook gekenmerkt door de aanwezigheid van waardevolle oude bossen.
• In de omgeving van de site liggen ook de Habitatrichtlijngebieden van de Schelde en het Durmeestuarium  van de Nederlandse grens tot Gent.

Iedere bijkomende stikstofuitstoot is een vermestende depositie. Deze leidt met volle zekerheid tot een bijkomende overschrijding van de kritische depositiewaarde van de hier aanwezige habitattypes.

En tot slot kan hierbij nog toegevoegd worden dat de site in de speciale beschermingszone Antwerpen inzake de bestrijding van luchtverontreiniging gelegen is. Het lijkt dus bijzonder tegenstrijdig deze bron van NOx die de oven is, te hervergunnen.

12. Veel afval wil zeggen ook veel verplaatsingen door vuilniswagens over de weg en dat in zeer filegevoelig gebied (de A 12). Iedereen is het erover eens dat we dat afval zoveel mogelijk van de weg zouden moeten halen. Dat we meer afval over het water zouden moeten vervoeren. De provincie Vlaams Brabant heeft wat dat betreft duidelijke keuzes gemaakt. Daar gaat het huishoudelijk afval over het water. Een deel van het Antwerps afval kan over het water naar de verwerkingsinstallatie van IOK/IVAREM in Geel. Bijkomend voordeel is dat deze installatie ook een mechanisch-biologische scheidingsinstallatie is (met dus meer recuperatie van grondstoffen). Een ander deel kan over water naar een installatie in de haven (Indaver of een nieuwe installatie).

Uit het Project‐MER blijkt dat de exploitatie samenhangt met 3.238 vrachtwagenbewegingen per jaar, met zo’n 12,8 gemiddeld aantal vrachtwagenbewegingen per werkdag. Dergelijke aanzienlijke verkeersbelasting gaat uiteraard recht evenredig gepaard met NOx‐emissies (zie punt 10).

13. Om zich in regel te stellen met de (toekomstige) milieunormen zijn er grote investeringen nodig in de bestaande verbrandingsinstallatie. Echter een kosten-batenanalyse is niet aanwezig in het dossier, noch in de Versterkingsnota, noch in het project-MER. Nochtans legt het Ministerieel besluit van 24 juli 2015 houdende vastlegging van de basisregels en de berekeningstermijn voor de kosten‐batenanalyse (hierna: “MB”) grote installaties de verplichting op om een KBA uit te voeren onder bepaalde voorwaarden. Deze regelgeving werd ingevoerd ter uitvoering van de Europese Richtlijn 2012/27/EU van 25 oktober 2012 betreffende energie‐efficiëntie. Het dossier is dus onvolledig.

Gelet op al deze bezwaren vragen ondergetekenden niet in te gaan op de vraag van ISVAG tot een verlenging van de duur van de vergunning met 20 jaar.

Betty Van Dyck, districtsraadslid Groen Hoboken

Luc Eliaerts, districtsraadslid Groen Wilrijk

Johan Malcorps, districtsraadslid Groen Berchem

Ilse van Dienderen, gemeenteraadslid Groen Antwerpen

Hans Cops, schepen Groen Aartselaar