Op 31 oktober 1517 publiceerde de Duitse Augustijner monnik Martin Luther (1483-1546) in Wittenberg zijn 95 stellingen tegen de aflatenhandel. In Antwerpen werden Luther's gedachten snel populair. Districtsschepen Lieve Stallaert opende de tentoonstelling daarover in de Sint Andrieskerk. We kunnen van de Tolerantie en repressie in de zestiende eeuw wat leren, stelt de schepen in haar toespraak. Deze tentoonstelling gaat over gebeurtenissen die vijfhonderd jaar geleden plaatsvonden. We kunnen ons afvragen wat wij daaraan hebben? Is dat nu, een half millennium later, nog wel relevant? Moeten we niet eerder naar de toekomst kijken, in plaats van naar het verleden?Onzin natuurlijk : ook het verleden is belangrijk.

George Santayana de Spaans-Amerikaans schrijver, dichter en filosoof , schreef al in 1905 : "Wie de geschiedenis niet kent is gedoemd ze te herhalen ". Zowel het recente verleden, dat 'vroeger toen alles beter was' waar veel mensen nostalgisch naar terugblikken, als het verre verleden. Het voorbeeld van de 'Lutherse lente' toont dat aan: de beweging die Maarten Luther in 1517 in gang zette, loopt nog steeds door. Ook vandaag de dag vinden we in Antwerpen religieuze gemeenschappen wiens ontstaan terug gaat tot 1517. Sommige zijn hier al heel lang, zoals de protestantse kerk 'De Brabantse Olijfberg', andere zijn jonge kerken van nieuwkomers.

Het verleden is belangrijk, omdat ook mensen van vijf eeuwen geleden gewoon mensen zijn. Voor onze voorouders was de hervorming die Luther in gang zette een levensgroot probleem. Veel mensen waren kritisch over de katholieke kerk, maar moesten ze daarom breken met hun geloof? Durfden ze hun geweten te volgen, en zo alles op het spel te zetten? Andersgelovigen werden letterlijk verketterd, hun goederen konden verbeurd verklaard worden, hun sociale netwerk viel uit elkaar, ze werden uit de gemeenschap gesloten, ze werden soms gefolterd of zelfs ter dood gebracht.

Vandaag de dag proberen we gelukkig heel anders om te gaan met diversiteit. We zouden stilaan moeten aanvaard hebben dat onze maatschappij bestaat uit mensen van diverse achtergronden, met verschillende overtuigingen, en proberen daarmee om te gaan. Dat is niet altijd even gemakkelijk, en soms erg verwarrend. De in principe eenvoudige stelling van scheiding van kerk en staat , blijkt in de praktijk niet zo simpel . Is het een evidentie dat onze wetten en decreten gaan boven religieuze voorschriften ? Volgens een artikel in de Knack eist religie de laatste tijd opnieuw een hoofdrol op in het publieke debat . Dat was een tijdje geleden niet zo. Vooral de islam is nu het brandpunt van een geanimeerde discussie : het debat over de hoofddoek, over de boerkini, het al dan niet verdoofd slachten , de gelijkheid van man en vrouw en ga zo maar door . Er is geen eenvoudig antwoord op deze kwesties . En zou het niet kunnen dat we vooral de splinter in andermans oog zien en niet de balk in het eigen oog ?

Kunnen we iemand , in casu de vrouw verplichten om zich te emanciperen of is dat een contradictio in terminis ? Is in onze maatschappij de vrouw op alle vlakken gelijk aan de man ? Als we zo tegen dierenleed zijn , doen we het dan zoveel beter in onze eigen slachthuizen ? Vragen die op tafel liggen om eens goed over na te denken ?

In elk geval : vijfhonderd jaar geleden beleefde Antwerpen zijn Gouden Tijd. Handel en nijverheid zorgden voor een grote materiële welvaart, en voor een boeiend intellectueel klimaat. Mensen van over de hele wereld kwamen naar Antwerpen. Net zoals vandaag was Antwerpen in de zestiende eeuw een stad waar diversiteit de realiteit was. Om de economische bloei te beschermen, voerden de handelaars en het stadsbestuur een gematigd tolerant beleid: ze beseften heel goed dat diversiteit en welvaart hand in hand gingen. Deze tentoonstelling over wat zich vijf eeuwen geleden afspeelde, heeft ook een boodschap voor vandaag: diversiteit is een rijkdom.

Meer over de tentoonstelling: https://www.luther2017.be/events/een-lutherse-lente-in-antwerpen/